پايان عمليات حفاري خط يك مترو قم

حفر تونل فاز نخست متروي قم به پايان رسيد (تاریخ انتشار 95/10/27)

    به گزارش واحد روابط عمومی سازمان قطار شهری قم به نقل از شهرنيوز، با هويدا شدن جثه دستگاه عظيم حفر تونل متروي قم از قعر زمين، بارقه‌هاي اميد براي بهره‌بردراي هرچه سريع‌تر از اين پروژه عظيم قوت گرفته است؛ اين كرم ۸۴ متري كه عنوان قطار حفار بيشتر زيبنده آن است از ۲۱ مهر ۹۲ باز كردن راه متروي قم را به عهده داشته است و اكنون پس از تلاش فراوان،‌ سر از خاك بيرون آورده است.

قسمت ابتدايي اين قطار كه TBM نام دارد و با پيشروي خود تونلي به قطر ۹.۳۶ متر حفر مي‌كند داراي ناخن‌هايي است كه به محدوده پيش روي خود چنگ مي‌زند، آنها را تكه‌تكه مي‌كند به قسمت تحتاني منتقل مي‌كند و پيش مي‌رود. اين شايد بهترين تشبيه براي نحوه كار قطار حفار متروي قم باشد. سر اين كرم به تنهايي ۱۲۱ تن وزن دارد كه ۱۸ موتور هيدروليك با قدرت ۳۲۰۰ كيلو وات آن را به كار مي‌اندازند،‌ سر دوران مي‌كند و زمين را مي‌كاود. اين دستگاه هم كار حفاري را به عهده دارد و هم كار نصب پوشش‌هاي سيماني جداره تونل را؛ پس از حفر تونل در هر مقطع از آن 6 قطعه سگمنت نصب مي‌كند و بيرون مي‌آيد. قطر اين تونل پس از نصب ديواره‌ها به حدود 9 متر مي‌رسد.

شايد دست‌اندركاران حفر تونل‌ها با استفاده از آن در متروي تهران نيز آشنا باشند اما برخي از كساني كه از پروژه آبرساني به شهر قم بازديد كرده‌اند،‌ عملكرد آن در حفر تونل ۳۶ كيلومتري را ديده‌اند. جايي كه راندمان عملكرد آن با حفر تونل به روش دستي قابل مقايسه نيست چرا كه به گفته مسئولان موسسه حرا اين دستگاه در خط يك متروي قم در كل پروژه به صورت متوسط روزانه ۱۲.۵ متر و در روزهاي فعال به صورت متوسط ۱۵ متر حفاري كرده است، همچنين ركورد حفاري و نصب سگمنت در كشور به صورت «نقطه به نقطه» از تاريخ سوم بهمن‌ماه ۹۴ تا سوم اسفندماه ۹۴ به ميزان ۶۸۶ متر به دست متخصصان و كارشناسان اين پروژه حاصل شده است. در فعاليت اين دستگاه بيش از ۵۰۰ نفر نيرو به صورت نيروي فعال در حفاري، كارخانه سگمنت و ستاد پشتيبان و نيروهاي پيمانكاران نيز شريك بوده‌اند و كار حفر را ياري رسانده‌اند.

مؤسسه حرا كه كار حفر تونل با استفاده از اين دستگاه را برعهده داشته است، از قديمي‌ترين مؤسسات قرارگاه سازندگي خاتم‌الانبياء است، كه حدود ۳۰ سال پيش تأسيس شده و از سال ۱۳۷۱ به صورت حرفه‌اي به عرصه سازندگي كشور وارد شده است. اين مؤسسه در حوزه پروژه‌هاي زيرزميني، تخصصي‌ترين گروه كشور در صنعت حفاري فضاهاي زيرزميني محسوب ميشود و فعاليتهاي آن در حوزه تأسيسات زيربنايي عمدتاً شامل سد و نيروگاه، تونلهاي انتقال آب، تونل‌هاي ترافيكي، مترو و ابنيه خاص است. در كنار كارهاي زيرزميني، با عملكرد بسيار موفق در حوزه طراحي، اجرا و نصب تجهيزات هوشمند كنترل ترافيك، مترو سيستم و ساير تجهيزات وابسته به پروژههاي زيرزميني، از مؤسسات پيشرو كشور در اين زمينه به شمار مي‌آيد. اين موسسه تاكنون بيش از ۸۰ پروژه و بالغ بر ۲۱۲ كيلومتر حفاري زيرزميني را انجام داده است و در سال جاري توانسته در ششمين جشنواره مالك اشتر فرماندهي قرارگاه سازندگي خاتم‌الانبياء به عنوان موفق‌ترين موسسه اجرايي قرارگاه سازندگي خاتم الانبياء(ص) انتخاب شود.

اكنون پس از ۹۲ هزار مترمربع عمليات خاكي كار اين دستگاه در خط يك متروي قم به اتمام رسيده است. خط يك متروي قم با طول حدود ۱۴ هزار و ۷۰۰ متر و تعداد ۱۴ ايستگاه، از مسجد جمكران آغاز شده و با گذر از مسير ميدان انتظار، ميدان بقيه‌الله، بلوار خليج فارس، ميدان وليعصر، خيابان شهيد دل آذر، ميدان پليس، ميدان ميرزاي قمي، تقاطع خيابان عمار ياسر، ميدان شهيد مطهري، ميدان سعيدي، ميدان معصوميه، خيابان امامزاده ابراهيم و ميدان كشاورز به شهرك كامكار ختم ميشود.

حدود 10/3 كيلومتر از تونل حد فاصل دپو پاركينگ شهرك كامكار تا ميدان وليعصر به روش مكانيزه و با استفاده از يك دستگاه ماشين حفار تمام مقطع (EPB TBM) به طول بيش از ۸۴ متر حفاري شده است. سطح مقطع تونل حفاري شده برابر ۶۹ متر مربع است.

بخش دوم مسير به صورت نيمه مكانيزه با روش مدرن اتريشي (NATM) حفاري مي‌شود. اين بخش از پروژه از ايستگاه وليعصر(عج) شروع مي‌شود و با عبور از زير بزرگراه خليج فارس به ايستگاه بقيه‌الله مي‌رسد. در ادامه با حفاري هزار و ۶۵۴ متر و تغيير جهت به سمت مسجد مقدس جمكران خط  يك متروي قم به پايان مي‌رسد.

عباس ذاكريان سخنگوي شوراي اسلامي شهر قم مي‌گويد: در مرحله اول اجراي خط يك متروي قم، ابتدا مسير قلعه كامكار تا ميدان مطهري با حدود ۳ ايستگاه راه‌اندازي مي‌شود و پس از آن قسمت‌هاي ديگر اجرا خواهند شد.

اما اين پايان كار دستگاه حفار متروي قم نيست.  TBM پس از جمع‌آوري از اين مسير كه چند ماهي به طول مي‌انجامد كار خود را در خط دو از پرديسان آغاز خواهد كرد. به گفته عليرضا قاري قرآن معاون شهرسازي و امور زيربنايي شهرداري قم مسير خط دو از پرديسان به سمت ميدان مصلي، خيابان ارم، حرم حضرت معصومه(س)، خيابان ۱۹ دي و پايانه شمالي اجرا خواهد شد. اين خط در حدود ۱۶ ايستگاه خواهد داشت.

ناگفته پيداست كه اين كرم گرچه خاك مي‌خورد، اما در كار به اژدهايي مي‌ماند كه براي حركت پول مي‌بلعد. چنان كه گنجه مدير عامل موسسه حرا با اشاره به هزينه كردن بيش از ۴۰۰ ميليارد تومان در اين پروژه مي‌گويد: تاكنون حدود ۴۰۰ ميليارد تومان براي اجراي اين پروژه هزينه شده است كه البته هزينه تأمين ماشين حفاري نيز بايد به آن اضافه شود. بخشي از هزينه‌ها از محل اعتبارات عمراني شهرداري قم و بخشي هم از محل منابع داخلي تأمين شده است و بخشي هم به پيمانكار و بازار بدهي داريم. به دليل شرايط قراردادي، در اين پروژه با شرايط بسيار سخت مالي روبرو بوديم. از سوي ديگر معاون هماهنگي امور عمراني استاندار قم معتقد است لازمه پيشرفت فيزيكي كار تامين اعتبار لازم است. محسن بهشتي مي‌افزايد: بحث مترو با اعتبارات گره خورده است، در اين طرح بر اساس برنامه زمان‌بندي شده پيش نرفتيم، زيرا در مقطعي بيشتر اعتبارات قطار شهري در منوريل هزينه مي‌شد و بخش اندكي براي مترو اختصاص پيدا كرده است.

اكنون گرچه كار دستگاه حفار TBM در خط يك مترو قم به پايان رسيده است اما هم اين خط و هم خط ديگر راه زيادي براي اتمام پيش روي دارند به گونه‌اي كه قسمت اعظم عمليات راه‌اندازي متروي قم باقي مانده است. بهشتي اميدوار است دولت سهم ۵۰ درصدي خود را در اين پروژه پرداخت و شهرداري نيز بتواند سهم خود را ادا كند.

ذاكريان با اشاره به اينكه اجراي متروي قم بايد ظرف ۵ سال به اتمام مي‌رسيد، مي‌گويد: مجموع اعتبار مورد نياز ارزي و ريالي اين پروژه ۹۰۰ ميليارد تومان بود كه بر اين اساس بايد سالانه ۲۰۰ ميليارد تومان به آن بودجه اختصاص مي‌يافت، اما اين گونه نشد و در بهترين حالت سالانه ۵۰ تا ۶۰ ميليارد تومان به آن اختصاص يافت. اين مبلغ نيز ميان مونوريل و مترو تقسيم شد.

به گفته او شهرداري تلاش داشته است به هر نحو ممكن از تعطيلي در روند اجراي خط يك مترو جلوگيري كند و در اين راه شيوه‌هاي مختلف تامين مالي را در پيش گرفته است از جمله آن كه فروش ۳۳۰ ميليارد تومان اوراق مشاركت را انجام داده است و منابع داخلي شهرداري قم را به كار گرفته است.

اما بدون شك راه‌اندازي مترو تاثير فراواني بر مختصات مختلف شهري قم خواهد داشت. آن زمان كه اقدامات اوليه براي راه‌اندازي متروي تهران انجام مي‌شد، سخنان مختلفي در مورد بي‌فايده بودن چنين طرحي از سوي اشخاص و حتي كارشناسان مطرح مي‌شد اما اكنون كه اين شهر زيرزميني روزانه صدها هزار نفر را اين سو و آن سو مي‌برد، هر كسي بانيان آن را ثنا مي‌گويد، بروز مشكلي حتي كوتاه در تردد قطارها شهر تهران را با مشكلي بزرگ مواجه مي‌كند و اين يعني احداث مترو تاثير فراواني بر وضعيت ترافيكي شهر تهران داشته است.

اكنون نيز سخنان مشابهي در مورد راه‌اندازي قطار شهري و مترو در شهر قم به گوش مي‌رسد. برخي از كساني كه با خودرو از گوشه‌اي از شهر به گوشه‌اي ديگر عزيمت مي‌كنند باور ندارند كه در سال‌هاي آينده خيابان‌هاي شهر توانايي جابجايي مسافران را نخواهد داشت. اين وضعيت حتي اكنون در برخي از خيابان‌هاي شهر مشاهده مي‌شود. از خيابان امامزاده ابراهيم كه در برخي ساعت‌ها گره مي‌خورد تا بلوار غدير كه در ساعت‌هاي اوليه صبح و پايان ساعت كار اداري و شب با ترافيك سرسام‌آور كام همه را تلخ مي‌كند.

توسعه زيرساخت‌هاي عبور و مرور شهري چه براي شهروندان شهري كه يك ميليون نفر جمعيت دارد و چه براي حدود ۱۸ ميليون زائر اين شهر ضروري است، به ويژه آن كه اين زائران ماندگاري زيادي در شهر قم ندارند؛ از آنان كه هر شب چهارشنبه يا روز جمعه راهي مسجد جمكران مي‌شوند تا آنان كه هر هفته يا هر ماه براي زيارت راهي حرم حضرت معصومه(س) مي‌شوند. نبايد از ياد برد كه از نظر موقعيت جغرافيايي، شهر قم محل اتصال اصلي‌ترين راه‌هاي ارتباطي تهران و شمال كشور با مناطق جنوبي، جنوب غرب، جنوب شرق و همچنين بسياري از مناطق غرب و شرق كشور است. چه بسا اجراي مترو بتواند ماندگاري مسافران را در شهر قم افزايش دهد و از اين رهگذر درآمد بيشتري نصيب شهر شود.

بهبود زيرساخت‌هاي شهري زمينه‌ساز ارتقاي فرهنگ شهروندي نيز به حساب مي‌آيد، با افزايش امكانات و رفاه در مسافرت‌هاي شهري،‌ امنيت و آسايش در تردد، رضايت خاطر و پايداري اجتماعي حاصل مي‌شود و از اين رهگذر فرهنگ شهرنشيني بهبود مي‌يابد.

همچنين نبايد از ياد برد كه اجراي پروژه متروي قم زمينه را براي اشتغال بيشتر، ايجاد بازارهاي جديد و جذاب‌تر، جذب امكانات و سرمايه‌گذاري‌ها و بودجه‌هاي بيشتر براي اجراي طرح‌هاي مهم ديگر فراهم مي‌كند، با نگاهي به آثاري كه اجراي مترو در شهر تهران پديد آورده است مي‌توان ابعاد مختلف اين طرح را در شهر در نظر گرفت، با اين تفاوت كه اجراي چنين پروژه‌اي در قم با مختصات يك شهر مذهبي انجام مي‌شود.